DİL KONUŞMA EĞİTİMİ

  1. DİL VE KONUŞMA BOZUKLUKLARI VE EĞİTİMİ

Dil Ve Konuşma Terapisi Nedir?

Dil ve konuşma terapisi, dil ve/veya konuşma bozukluğu olan birçok çocuk için uygulanan tedavi yöntemidir. Konuşma bozukluğu seslerin doğru üretilememesi ile ilgili bir problem iken dil bozukluğu anlamadaki güçlük ya da düşüncelerini bildirmek için kelimeleri bir araya koyamamaktır.

Konuşma terapisti çeşitli dil ve konuşma bozukluğu olan her yaştaki kişiye yardım eder. İşte konuşma terapistinin düzeltebileceği sorunlara birkaç örnek:

o    Artikülasyon Bozukluğu: Eğer sesleri doğru çıkarmada ya da kelimeleri doğru söylemede sorun yaşanıyorsa, bu artikülasyon problemidir. Örneğin çocuğunuz ‘araba’ yerine ‘ayaba’ ya da ‘ekmek’ yerine ‘epmek’ diyorsa artikülasyon sorunu vardır.

o    Akıcılık sorunları ( kekemelik) : Eğer çocuğunuz sesleri tekrar ediyorsa; kelimeyi tamamlamayı güçlükle yapıyorsa; akıcılık sorunu/ kekemelik olabilir. Örneğin; ‘sosis’ kelimesini söylerken ‘so-so-so-sosis’ ya da ‘sssssssosis’ diyebilir. Kekeleyen çocukların akıcılık sorunları vardır.

o    Ses bozukluğu: Çocuğunuz cümlesine başlarken sesi gür ve net olabilir fakat cümlesi bitinceye kadar sesi azalabilir, kısılabilir ve sesi sanki ağzında geveliyormuş gibi çıkabilir. Bazen de çocukların sesi sanki soğuk algınlığı almış gibi ya da burunlarından konuşuyormuş gibi çıkabilir. Bunlar da ses bozukluğunun birkaç örnek olabilir.

o     Dil bozukluğu: Çocuğunuz karşısındaki kişinin söylediklerini anlamada sorunu olabilir ya da düşüncelerini ifade etmek için kelimeleri bir araya getirmede sorunu olabilir. Böyle bir durum varsa çocuğunuzun dil bozukluğu olabilir.

Kimlerin Konuşma Terapisine İhtiyacı Vardır?

Eğer çocuğunuzda şu durumlardan biri varsa, konuşma terapisine ihtiyacınız olabilir: Dudak-damak yarıklığı – Ağız etrafındaki zayıf kaslar – Yutma problemi – Kekemelik – Gelişim geriliği – Zihinsel gerilik – İşitme kaybı – Otizm – Down Sendromu – Serebral Palsi

DİL VE KONUŞMA BOZUKLUKLARI UYGULAMA ALANLARI

-Artikülasyon- fonolojik bozukluklar

-Kekemelik (akıcılık)

-Ses bozuklukları

-Afazi (söz yitimi)

-Gecikmiş konuşma

-Yutma bozukluğu

-Motor konuşma bozukluğu

FİZYOLOJİK KONUŞMA GÜÇLÜĞÜ

Sesin çıkarılmasında meydana gelen hatalar konuşma bozukluğu olduğunu göstermez. Bu durum, lisan gelişiminin normal bir süreci olarak değerlendirilebilir. Beyindeki işitsel algılama ve yorum hataları, konuşma organlarının sesi çıkarma için gerekli hareketleri tamamlayamaması, yapılan hataların nedenlerinden bazılarıdır. Kelimelerin son seslerini söylememe, kelime içindeki seslerin benzerlerini kullanma, seslerin yerini değiştirme, sesleri uzatma ya da kaydırma gibi söyleyiş hataları vardır.

AFAZİ

Beyinde meydana gelen hasar sonucu, dil ve konuşmanın bozulması ve anlaşılamamasıdır. Çok farklı şekillerde ve derecelerde afazi tipleri bulunmaktadır. Genel olarak afaziler 3 gruba ayrılır:

Konuşmanın akıcı olduğu, anlamanın zayıf olduğu duyusal afaziler,

Konuşma akıcılığının zayıf, anlamanın tam olduğu motor afaziler,

Konuşma ve anlamanın tamamen bozulduğu total afaziler.

Tedavi: Afazi’li bireyin konuşma tedavisi

Öneriler: Afazinin terapisinde hedef, hastanın hastalık öncesi durumuna dönmesinden çok, mümkün olduğu kadar bağımsız olmasıdır. Afazi terapisinde, en üst seviyede iletişimi sağlamak, lisan eksikliklerini mümkün olduğu kadar düzeltmek ve değişmiş yaşam koşullarını kabullendirmek hedeflenir. Amaç, hastaya mümkün olduğu kadar bağımsız yaşamayı ve erişebileceği en üst seviyede iletişim kurmayı öğretmektir.

KEKEMELİK

Kekemelik konuşma engelleri arasında oran itibariyle az olmakla beraber etki bakımından çok önemli yer tutan bir engel türüdür. Kekemelik konuşmanın tümünü etkileyen bir engeldir.

Kekemelik, seslerin, hecelerin, sözcüklerin söylenmesinde işitilebilir veya sessiz tekrar ve uzatmalar biçiminde sözlü anlatım akıcılığındaki bozukluk olarak tanımlanabilir. Bazen bu bozukluklar konuşma organlarının hareketleri ile ilgili ya da ilgisiz beden hareketleri ile birlikte görülmektedir. Bu bozukluklar sıklıkla heyecan veya gerilim durumlarının ve korkuların, utanma, rahatsızlık gibi özel duyguların belirtisidir.

Kekemelik kız çocuklara oranla erkek çocuklar arasında daha sık görülmektedir. Ayrıca kekemeliğin derecesi de erkek çocuklarda kızlara oranla daha fazla olmakta ve problemin sürekliliği de erkekler aleyhine fazla olmaktadır.

Kekemelik, konuşmada tutukluk, bocalama ve tekrar normal konuşmaya dönüş gibi belirtilerle 3-4 yaşındaki çocuklarda başlayabilir. Asıl kekemelik tablosunun gerçek yerleşimi daha çok 5-6 yaşlarında olur. Sınıfta bir şey okuyacağı sırada kekeleyen çocuk, şarkı söylerken ya da telefonla konuşurken kekelemeyebilir. Çocukların çoğunlukla 2,5 -3,5 yaşları arasında kekelemelerinin nedeni, bu sırada çocuğun özellikle heyecanlıyken düşünce ile dilini birbirine karıştırmasından kaynaklanmaktadır. Sözcük dağarcığı kısıtlı olmasına karşın çok şey söylemek isteyen çocuk, konuşmada zorluk çeker ve sonuç olarak kekeler.

Gecikmiş Konuşma

Çocuğun beklenen yaşta ve şekilde konuşma-lisan becerilerinde sınırlılık olarak ifade edilebilir. Fiziksel ve zihinsel gelişimdeki genel bir gerileme nedeniyle 3. yaşın sonuna kadar dil gelişiminin olmamasıdır. Bu gerilik çeşitli belirtilerle kendini gösterebilir.

Tedavi: Konuşma ve lisan eğitimi

Gecikmiş konuşmanın temelinde zihinsel gerilik, sosyal yetersizlikler, duygusal ve fiziksel problemler, algılama problemleri, işitme kayıpları ve güdülenme eksiklikleri vardır.

Gecikmiş konuşmanın nedenlerini; organik yetersizlikler ve elverişsiz konuşma çevresi olarak ikiye ayırabiliriz. Organik yetersizlikler; beyindeki merkezi sinir sistemi yaralanmaları, virüs enfeksiyonları, hormonal bozukluklar, konuşma organlarındaki yapı bozuklukları, işitme kaybı veya hafıza bozukluklarıdır. Elverişsiz konuşma çevresi ise, güdülenme azlığı, çevrenin sessiz olması, yetersiz öğretme teknikleri, anne ve baba arasındaki sorunlar, çocuğa karşı davranışlarının uygun olmaması, yeni bir kardeşin doğması veya ikiz kardeş durumu gibi problemleri içermektedir.

Öneriler: Tedavide genel prensip, erken tanı ve eğitimdir. Bu konuda uzman tarafından bireysel eğitim programları ve aile eğitim programları ile uygun terapi teknikleri önerilir. Çocuğun ilk söylediği kelimeler övülmelidir. Onay gördüğünü ve sevildiğini hisseden çocuk kendisini tanımlayabilir ve konuşmasını geliştirebilir. Konuşmanın kazanılmasında her çocuk farklı gelişim hızına sahiptir. Pek çok şeyin erken yapılmasını beklemek kesinlikle zararlıdır. Eğer çocuk konuşmada gecikme gösteriyorsa, uygun teşhis ve tedavi uzman bir ekip tarafından yapılmalıdır.

ARTİKÜLASYON BOZUKLUĞU

Konuşma dilindeki sesler, nefesin ses bantlarını titreştirerek ya da titreştirmeden gırtlaktan geçtikten sonra ağız ve burun boşluğunda şekillenmiş halidir. Konuşma seslerini çıkarma işlemine söyleyiş (artikülasyon) denir. Dinleyici konuşma seslerini atlanmış, yer değiştirmiş, eklemeler ve çarpıtmalar yapılmış gibi algılıyorsa söyleyiş (artikülasyon) bozukluğundan bahsedilebilir.

NEDENLER: 

Yapısal Nedenler:

  • Ağız içi, dudak, dil gibi konuşma organlarının bozukluğu (Dudakların yarıklığı veya dudağın olağan dışı gergin olması)
  • Dil kaslarının normal işleyişten yoksun olması
  • Dil bağı denilen bağlantının dil ucuna yakın oluşması
  • Damağın çok yüksek veya düz olması, damak yarıklığı ve burunda et olması
  • Çene kas ve sinirlerinin bozukluğu
  • İşitme kaybı
  • Zihinsel gerilik

Görevsel Nedenler:

  • Konuşma organları tam ve sağlıklı olduğu halde, konuşmada üstlendiği görevi tam ve sağlıklı olarak yerine getiremediği durumlardır. Bu durumlar çoğunlukla öğrenme ve alışkanlıkla ilgilidir.
  • Evde yabancı bir dil konuşulması veya konuşulan dilin yetersiz olması
  • Konuşmayı kazanma ve pekiştirme döneminde çocukla ilgilenecek bir yetişkinin olmamasi
  • Çocuğa konuşmayı öğretmek için izlenilen yolun yanlış olması (baskıcı, eleştirici tutumlar gibi). 

Psikolojik Nedenler:

  • Çocuğun zihin düzeyinin konuşmayı zamanında ve doğru kazanabilmesini engellemesi
  • Çocuğun duygusal bir çatışma içinde olması
  • Ana baba arasında geçimsizlik, maddi sorunlar, göç gibi sorunlar
  • Çekingen ve utangaç kişilik
  • Konuşmanın kazanılması için gereken algıya sahip olmamanın yol açtığı ses belleği ve ses ayırım gücünde zayıflık
  • Konuşmasında sonradan gerileme oluşan çocuklarda yapisal ve görevsel bulgular normal olursa konuşma özrünün nedenini psikolojik nedenlerde aramak gerekir. 

BELİRTİLER:

  • Çocuk ana dilinin bağımsız veya bileşik sesleri doğru ve anlaşılır şekilde çıkaramıyorsa ve çıkardığı sesler aynı yaş grubundaki çocukların çıkarması gereken seslerden farklılık gösteriyorsa,
  • Eğer artikulasyon bozukluğu çocuğun konuşmasını anlaşılmaz hale sokuyorsa ve konuşma etrafın dikkatini yoğun olarak çekiyorsa,
  • Belirti olarak ta değerlendirilebilecek dört şekilde görülebilir: 

Atlamalar: Atlama yanlışlarında sözcüklerin yalnız bir kısmı söylenir, Örnek : hayvan –ayvan, rehberlik -reberlik ,saat -sat ,araba -arba 

Yerine Koyma: Sözcüğün başı, ortası veya sonundaki bir sesin yerine başka bir ses kullanılır. Örnek : Arı -ayı ,kitap-kipat , davul-dayul 

Eklemeler: Sözcüklerdeki fazla sesleri içerir. Örnek : Aşağı-aşşağı ,atmış-altmış ,eşek -eşşek, pencere -penicere ,saat- sahat ,   

Çarpıtmalar: Sesler tam doğrru olmamakla birlikte gerçeğine yakındır. Ses, konuşma dilinde olmayan yeni bir ses olarak çıkarılır. Örnek : karagöz -kaxgöz ,ekmek -emme 

KONUŞMA EGZERSİZLERİ

ÇENE HAREKETLERİ:

  1. Ağızı (çeneler gergin) açmak – kapatmak.
  2. Alt çeneyi (ağız açık) sağa sola hareket ettirmek.
  3. Alt çeneyi (ağız kapalı) sağa sola hareket ettirmek.
  4. Soldan sağa, sağdan sola sürekli yanakları şişirme. 
  5. İki yanağı dişler arasına çekme.
  6. Dil ile sağ yanağı şişirme.

7. Dil ile sol yanağı şişirme.

BURUN HAREKETLERİ:

1.Burnu pilise şeklinde (buruşturarak) yukarı çekmek.

2.Burun deliklerini açmak.

DİL HAREKETLERİ:

  1. Dili dışarı çıkarmak.
  2. Dili dudakların sağına – soluna değdirme.
  3. Dili dışarı – içeri çekmek.
  4. Dili buruna doğru çıkarmak.
  5. Dili çeneye doğru çıkarmak.
  6. Dilin ucunu alt – üst dişlerle ısırma.
  7. Dil ile dudakları (yuvarlayarak) yalama.
  8. Dili üst ön dişlere değdirme.
  9. Dili alt ön dişlere değdirme.
  10. Dili üst ön dişlerde sağa – sola gezdirme.
  11. Dili alt dişlerde sağa – sola gezdirme.
  12. Dili şıklatma (dil üst damağa vurup alt damağa çekerek ses çıkarma).
  13. Dil ucunu üst dişlerden en sağdaki ile en soldaki üzerine değdirme.
  14. Dil ucunu alt dişlerden en sağdaki ile en soldaki üzerine değdirme.
  15. Dili ağız içinde (U) biçiminde kıvırma (yanlardan).

DUDAK HAREKETLERİ:

  1. Dudakları yanlara doğru (alt – üst) çekerek dişleri bitişik vaziyette gösterme.
  2. Üst dişleri göstermek.
  3. Alt dişleri göstermek.
  4. Üst dudağı ısırmak.
  5. Alt dudağı ısırmak.
  6. İki dudağı da ağız içine almak.
  7. Alt dudağı dışa döndürmek.
  8. “Ü” sesi çıkarır gibi dudakları öne uzatmak.
  9. Dudakları birbirleriyle içe doğru sıkıştırmak.
  10. Kalemi dudaklar arasında tutmak.
  11. Üst dudak ile dişler arasını hava ile şişirmek.
  12. Alt dudak ile dişler arasını hava ile şişirmek.
  13. Ruju dağıttığımız gibi iki dudağı birbirine sürtme – değdirme.

YANAK HAREKETLERİ:

  1. İki yanağı aynı anda şişirme.
  2. Sağ yanağı şişirme.
  3. Sol yanağı şişirme.
  4. Soldan sağa, sağdan sola sürekli yanakları şişirme.
  5. İki yanağı dişler arasına çekme.
  6. Dil ile sağ yanağı şişirme.
  7. Dil ile sol yanağı şişirme.

NEFES ALMA:

  1. Ağızda üfleme (dudaklar kapalı)..
  2. Burundan nefes alıp burundan verme.
  3. Burundan nefes alıp ağızdan nefes verme.
  4. Ağızdan nefes alıp burundan nefes verme.
  5. Kamış ile hava çekme.
  6. Burundan iki defa nefes alıp, iki defa burundan verme.
  7. Ağızdan iki defa nefes alıp, iki defa ağızdan verme.
  8. Kağıt, pamuk, pinpon topu vb. bol nefes ile nesneye yaklaşmadan üfleme.
  9. Nefesli müzik aleti çalma.
  10. Balon şişirmek.
  11. Islık çalmak.
  12. Burun çekmek.
  13. Öksürme.
  14. Horlama.
  15. Esnemek.
  16. İç çekmek.

GIRTLAK HAREKETLERİ:

  1. Tükürük yutkunma.
  2. Su yutma.
  3. Gargara yapma.
  4. Gırtlaktan öksürme (ses ayarlama).

MİMİKLER:

  1. Hayret
  2. Gülmek.
  3. Kızmak.
  4. Ciddi.
  5. Korku.
  6. Üzüntü
  7. Uyku.
  8. Ağlamak.
  9. Evet.
  10. Hayır.

İletişim Formu