FİZİK TEDAVİ
FİZİK TEDAVİ
- BOBATH TERAPİ
- GERİATRİK REHABİLİTASYON
- MANUEL TERAPİ
- NÖROLOJİK REHABİLİTASYON
- ORTOPEDİK REHABİLİTASYON
- PEDİATRİK REHABİLİTASYON
- POZİSYONEL BANTLAMA
- BOBATH TERAPİSİ
Fizyoterapist Bertha Bobath ve eşi nörofizyolog Karel Bobath tarafından 1940’lı yıllarda (ikinci dünya savaşı sonrası) serebral palsili çocukları tedavi etmek amacıyla geliştirilmiştir ve dünyada sıkça kullanılmaktadır.
Vücudu bir bütün olarak kabul eden bu teknikte, sensoriyel ve motor feedback kullanılarak sinerjilerin gelişiminin azaltılması ve uygun fonksiyonel postürlerin yeniden kazanılması amaçlanmaktadır. Bu tedavi yaklaşımında hasta bir bütün olarak tedavi edilir ve santral sinir sistemine bağlı bütün felçlerde kullanılabilir. Bobath’a göre anormal hareket kalıpları kırılmadan normal kalıpları geliştirmek mümkün değildir. Bu nedenle önce anormal patern baskılanmalıdır. Bunun için refleks inhibitör paternler denen aktiviteler kullanılır. Ters hareketler yaptırılarak anormal paterni hareketin pivot noktasında değiştirmeye çalışır ve hastanın pozisyonunu korumasına yönelik primitif refleksleri kullanmayı dener. Eğitime proksimalden başlanır, ancak distaller de spastisite paternini inhibe edecek şekilde manipüle edilmelidir. Nörogelişimsel teknik adını da alan bu teknikte amaç, hastada merkezi sinir sisteminin normal motor gelişimini kolaylaştırmaktır.
- GERİATRİK REHABİLİTASYON
Geriatrik rehabilitasyon, yaşlanma ile meydana gelen fizyolojik değişiklikler ve eşlik eden kronik hastalıklar, sosyoekonomik faktörler, mental ve ruhsal sorunların biri veya birkaçı nedeniyle azalan fonksiyonları geliştirmek ve yaşam kalitelerini geliştirmek amacıyla hasta ve ailesinin de içinde bulunduğu birçok profesyonel disiplinin birlikte yürüttükleri bilim alanıdır.
Fizyoterapi yaklaşımlarında, her bir yaşlı için problem listesi oluşturulması, problemler için kısa süreli ve uzun süreli amaçların belirlenmesi, yöntemlerin seçilmesi, her bir amacın gerçekleşeceği tahmini sürenin belirlenmesi yaşlı ve ailesi ile birlikte gerçekleştirilmelidir. Her aşamada hastanın bilgilendirilip cesaretlendirilmesinin önemi unutulmamalıdır. Hastanın mümkün olan en kısa sürede minimum yardımla transferlerini gerçekleştirebilmesi için yine yaşlının programa istekli katılımının önemi büyüktür. Hastanın isteksizliği süreyi uzatır. Bu nedenle ihtiyaç duyulan süre için hasta ve ailesiyle konuşulup ulaşılması planlanan fonksiyonel seviye birlikte belirlenmelidir.
Kalça kırıkları, ampütasyon, fiziksel kondüsyon yetersizliği, uzun süreli yatak istirahati (infarktüs, kalp ameliyatları, ciddi kronik hastalıklar sonrası), kognitif bozukluklar ve emosyonel problemleri olan yaşlılar için farklı alanlarda özelleşmiş fizyoterapi ve rehabilitasyon yaklaşımları başarılı sonuçlar vermektedir.
- MANUEL TERAPİ
Manuel terapi, el becerileri ile hastalığa tanı koymak ve tedavi etmektir. Bir başka deyişle, manuel terapi, el ile tanı ve tedavi yöntemlerini kullanarak eklemlerde, kas-bağ sisteminde, visseral organlarda ve omurgada hastalık veya herhangi bir değişim sonucu oluşmuş patolojik durumların düzeltilmesi veya yok edilmesidir. Manuel terapi son yıllarda bilim adamları ve doktorların ilgisini daha fazla çekmeye başlamıştır. Gün geçtikçe geliştirilen bu yöntemin özellikle Batı ülkeleri tarafından kullanımı daha da artmıştır. Manuel terapinin popüler olmasının nedenlerinden biri de hastanın kısa sürede ve hızlı bir şekilde sağlıklı haline kavuşmasıdır. Birçok kazada (trafik kazası, spor yaralanmaları vs.) bu yöntem kullanılarak anında müdahale ile hasta kurtarılabilir. Manuel Terapinin Kullanım Alanları
– Eklemler
– Kas-bağ sistemi
– Omurga
– İç organlar
- NÖROLOJİK REHABİLİTASYON
Nörolojik rehabilitasyon, periferik ve merkezi sinir sisteminin hasarlandığı durumlarda uygulanan fizik tedavi ve rehabilitasyon alanının bir alt birimidir. Nörolojik hastalıkların büyük bir kısmı hastalığın doğal gidişatı içerisinde sakatlığa sebep olan ve hastaları günlük yaşam aktivitelerinde bağımlı bir duruma getiren tablolar şeklinde karşımıza çıkar.
Uygulama Alanları:
Hemipleji
Serabral palsy
Transvers myelit
Ataksi
Kafa travmaları sonrası
Beyin cerrahisi geçiren hastalar
Medulla spinalis yaralanmaları
Spinal kapanma anomalileri
Periferik sinir yaralanmaları
Multiple skleroz
Parkinson
Poliomyelit
Gullian Barre Sendromu
Nörolojik Rehabilitasyonda Amaçlar
Mevcut motor yetenekleri devam ettirmek
Komplikasyonları önlemek
Deformiteleri önlemek ve azaltmak
Sağlıkla ilgili fiziksel uygunluğu korumak ve arttırmak
Enerji harcamasını azaltmak
Ambulasyon becerilerini korumak
Bağımsızlığı arttırıcı yardımcı araç ve gereçleri belirlemek
Yaşam kalitesini arttırmak
Sosyal katılımı desteklemek
Kişisel ihtiyaçları konusunda bilgi düzeyini geliştirmek .
Normal hareket ve reaksiyonların fasilitasyonu
Fonksiyonel Hareket yeteneğini geliştirmek
Kas tonusunu geliştirmek
Boyun ve vücut düzeltme reaksiyonlarının gelişimini desteklemek
- ORTOPEDİK REHABİLİTASYON
Ortopedik rehabilitasyon, medikal ya da cerrahi tedavi gerektiren kas iskelet sistemi problemlerinde, tedavinin sonrasında hastanın kas, eklem sertliklerini gidermek, hastayı eski haline döndürmek için yapılan rehabilitasyon tedavisidir. Ortopedik rehabilitasyon, fizik tedavi ve rehabilitasyon alanında özelleşmiş bir alt birim olup kas iskelet sisteminde bir çok hastalığın tedavisinde kanıta dayalı bilimsel yaklaşımlarla tedavi seçenekleri sunar. Ortopedik rehabilitasyona uygun olan hasta fizik tedavi hekimi ve fizyoterapist tarafından değerlendirildikten sonra hastaya özel rehabilitasyon programı çizilir ve rehabilitasyon süreci hasta-fizyoterapist birebir çalışarak başlar. Tedavinin süresi ve yapılacak seans sayısı hastanın problemine gore değişkenlik gösterir.
Ortopedik Rehabilitasyon programının uygulandığı alanlar:
Spor yaralanmaları sonrasında
Kırık ve Çıkıklar
Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları
Artroplasti (Protez) ameliyatları sonrasında
Menisküs Yaralanmaları
Burkulmalar, yumuşak doku zedelenmeleri
- PEDİATRİK REHABİLİTASYON
Çocuğun rehabilitasyonu, erişkinle bazı benzerlikler ve farklar içerir. Pediatrik rehabilitasyon, normal çocuk bakımı ile bazı rehabilitasyon stratejilerinin bir araya gelmesi ile meydana gelir. Çocuğu küçük bir erişkin olarak görmek yanlıştır. Rehabilitasyon yaklaşımında özel fizyolojik parametreler, değişik terapötik yaklaşımlar söz konusudur. Hatta bazı durumlarda “rehabilitasyon” terimi yerine “habilitasyon” terimini kullanmak gerekir. Doğumsal patolojiler nedeniyle engelli çocuklarda henüz bir “yetenek” gelişmemiş olduğundan, kaybedilen yeteneğin yeniden kazandırılması değil, yaşamla bağdaşacak yeteneklerin çocuğa kazandırılması söz konusudur. Buna “habilitasyon” denmektedir. Doğumdan itibaren var olan patolojiler “konjenital” bozukluklar olarak sınıflanmaktadır. Bunlar genetik kökenli veya prenatal dönemde bir çevresel faktöre bağlı olabilir. Edinsel durumlar, travma, enfeksiyon veya diğer nedenlerle meydana gelir.
Pediatrik rehabilitasyonda değerlendirme
Engelli çocuğun muayenesi, dikkatli bir anamnez ve fizik muayene ile başlar.
Anamnez
Anamnez sıklıkla aileden alınır. Anamnezde dikkat edilecek noktalar:
- Tıbbi tanısal sorgulama– prenatal, perinatal ve postnatal dönem sorgulanır.
– Neonatal dönem sorgulanır-primer kas zaafı, solunum veya beslenme sorunları, irritabilite, anormal nörolojik bulgular
– Doğum kilosu, gebelik süresi
– Apgar skoru
– Prematürite varlığı- diplejik serebral palsi ile ilişkiki olabilir
– Yüksek doğum kilosu- travmatik doğum(brakial pleksus)
- Gelişim anamnezi-engelli çocuğun büyüme ve gelişmesi sorgulanır.
– Kaba ve ince motor fonksiyonlar
– Konuşma
– Sosyal davranışlar
- Genel sağlık– sistem sorgulaması, geçmişteki hastalıklar sorgulanır.
- Okul, davranış ve psikososyal anamnez alınır.
– Öğrenme yetersizliği olup olmadığı sorgulanır.
– Yaşıtlarına göre zeka ve sosyal davranışları nasıldır?
– Kişilik özellikleri- motivasyonu, uyku ve yemek yeme alışkanlıkları, aktivite düzeyi, disiplin ve uyum sorunları olup olmadığı, özel ilgi alanları.
- Aile anamnezi sorgulanır.
– Genetik geçişli hastalık olup olmadığı
– Ailede başka engelli, özürlü kişi varlığı
- POZİSYONEL BANTLAMA
Eklem problemlerinde fonksiyonu arttırmak-ağrıyı kesmek, kas ve diğer yumuşak doku problemlerinde de desteklemek-ağrıyı kesmek ve iyileşmeyi hızlandırmak için kullanılan klinik rijit bantlama yöntemi özel eğitim gerektiren bir manuel terapi yöntemidir.
Sıklıkla sporcu ve ortopedik rehabilitasyonunda kullanılan yöntem çok hızlı iyileşmeye ve hastanın şikâyetlerinin azaltılmasına imkân verir. Hiç bir ilaç içermeyen özel bantlar, manuel terapistler tarafından eklem ya da doku istenilen pozisyona getirildikten sonra o pozisyonun korunması ve tedavinin etkinliğinin sürdürülmesi amacıyla uygulanır.